Uşaqların tez əsəbləşməsi çox zaman “problemli davranış” kimi görünür, amma əslində onların inkişaf prosesinin təbii bir hissəsidir. Kiçik yaşlarda uşaqlar hələ öz duyğularını tənzimləməyi, hisslərinin adını qoymağı və impulslarını idarə etməyi tam öyrənməyiblər. Bu səbəbdən ən kiçik stress belə qəzəb partlamasına səbəb ola bilir. Amma yaxşı xəbər budur ki, doğru yanaşmalarla həm bu davranışlar azalır, həm də uşaq emosional olaraq güclənir.
Uşaqlar çox vaxt iki əsas səbəbdən tez əsəbləşirlər: birincisi, öz hisslərini sözlə ifadə edə bilmədikləri üçün; ikincisi isə qavradıqları dünya onların gözündə hələ çox qarışıq və dəyişkəndir. Bu qarışıqlıq onları narahat edir. Məsələn, oyuncağının qırılması, fikrinin dəyişməsi, yorğunluq, aclıq və ya çox stimul – hamısı onların qəzəb eşiklərini tez yüksəldə bilər. Uşaq bədənində yaranan bu “çoxluğun” öhdəsindən gəlmək üçün qışqırmağı, ağlamağı, yerə uzanmağı seçir. Çünki hələ başqa yolu yoxdur.
Bu vəziyyəti idarə etməyin ən effektiv yolu, uşağın duyğusunu tanımasına kömək etməkdir. Uşaq əsəbiləşəndə “Sən indi məyus oldun çünki oyuncağın alınmadı, eləmi?” demək, onun hisslərinin qəbul edildiyini göstərir. Uşaq anlaşıldığını hiss etdikdə, qəzəbi də daha tez sönür. Duyğulara ad qoymaq həm beyin inkişafını, həm də özünütənzimləmə bacarığını gücləndirir.
Hər gün kiçik nəfəs məşqləri etmək də çox faydalıdır. Uşağa “balon nəfəsi” kimi sadə bir oyun öyrətmək – böyük nəfəs alıb xəyalda bir balonu şişirtmək – həm əyləndirir, həm sakitləşdirir. Bu, uşağın beyninə “təhlükə yoxdur” mesajı göndərir.
Gündəlik rutin də əsl möcüzə yaradır. Vaxtı dəqiq müəyyənləşmiş yemək, yatmaq və oyun saatları uşağın beyninə təhlükəsizlik hissi verir. Uşaq nə gözlədiyini bildikcə daha az həyəcanlanır və davranışları da daha idarəolunan olur. Çünki xaos uşaqlar üçün ən böyük stres mənbəyidir.
Evdə sakit bir künc yaratmaq – içində yastıq, kitab və ya sevdiyi oyuncaq olan kiçik bir məkan – uşağın özünü toparlaması üçün əla üsuldur. Bu “sakitləşmə küncü” cəza yeri deyil, sığınacaq olmalıdır. Uşaq orada nəfəs alır, duyğusunu tanıyır, sonra geri qayıdır.
Uşağın əsəbiləşməsinə səbəb olan halları əvvəlcədən müşahidə etməklə, bir çox qəzəb partlamalarının qarşısını almaq mümkündür. Yorulduğu saatlar, aclıq, həddindən artıq ekran istifadəsi, çox səs-küy – bunlar uşağın emosional yükünü artırır. Bu halları minimallaşdırmaqla uşaq daha balanslı davranır.
Ən əsası isə valideynin sakit qalmasıdır. Uşaqlar duyğuları dinləmirlər, onları müşahidə edirlər. Valideyn qəzəb anında sakit, anlayışlı və sabit qalanda, uşaq da zamanla eyni modeli mənimsəyir.
Unutmayaq ki, uşaq qəzəbi “tərbiyəsizlik” deyil, yetkinləşən beynin bizə verdiyi bir siqnaldır. Bu siqnalı düzgün oxuduqda, uşağın həm emosional zəkanı güclənir, həm də özünü idarə etmə bacarığı formalaşır. Hər anlayışlı toxunuş, hər səbirli cavab və hər kiçik dəstək, onun daha sakit, güclü və özünü tanıyan bir insan kimi böyüməsinə kömək edir.