Danışıq gecikməsi valideynləri ən çox narahat edən mövzulardan biridir. Amma hər uşağın inkişaf tempi eyni deyil və danışığın gecikməsi hər zaman ciddi problem demək olmur. Buna baxmayaraq, bəzi vəziyyətlər var ki, diqqət yetirilməli və gecikmə müəyyən həddən sonra mütəxəssis dəstəyini tələb edə bilər. Gəlin, bunu sakit və aydın şəkildə izah edək.
Ümumiyyətlə, uşağın danışıq inkişafı mərhələlərlə irəliləyir. Körpə əvvəlcə sadə səslər çıxarır, sonra hecaları birləşdirir, iki yaşa yaxın isə 2–3 sözlük cümlələr qurmağa başlayır. Bu mərhələlərin heç biri tamamilə eyni yaşda hamıda baş vermir, amma müəyyən sərhədlər var və bunların aşılması artıq narahatlıq üçün əsas yaradır.
Məsələn, 12 aylıq olan uşaq “mama”, “baba”, “gəl”, “al” kimi ən azı bir neçə söz demirsə və jestlərlə də ünsiyyət qurmaqda çətinlik çəkirsə, bu halda müşahidəni artırmaq lazımdır. Çünki bu yaşda uşaq ən azı sadə səslərlə və jestlərlə özünü ifadə etməyə başlamağa meyilli olur.
18 ayda isə uşağın söz ehtiyatı ən azı 10–20 sözə yaxın olmalıdır. Bu rəqəm böyük görünməsə də, gündəlik həyatda tez-tez eşitdiyi sadə sözlərin tələffüzü artıq formalaşmağa başlayır. Əgər uşaq yalnız səslərlə reaksiya verir, amma söz deməkdə çətinlik çəkirsə, burada diqqətli olmaq faydalıdır.
İki yaş danışıqda dönüş nöqtəsidir. Uşaq bu dövrdə 50-dən çox söz bilməli və ən azı 2 sözlü sadə cümlələr qurmalıdır: “su ver”, “mən gəldim”, “ana bax” kimi. Əgər iki yaşında uşaq hələ də yalnız ayrı-ayrı səslər çıxarırsa, sözləri deməkdə çətinlik çəkirsə və başqalarının dediyini tam anlamırsa, artıq mütəxəssis qiymətləndirməsi tövsiyə olunur.
Bundan başqa, danışıq gecikməsinin başqa əlamətləri də ola bilər: uşaq göz kontaktı qurmursa, adını çağıranda reaksiya vermirsə, sadə göstərişləri anlamırsa, daha əvvəl dediyi sözləri unutmağa başlayırsa – bu hallarda zaman itirmədən peşəkar dəstəyi almaq ən düzgünü olur.
Valideyn olaraq evdə də çox şey edə bilərsiniz. Gün ərzində uşaqla çox danışmaq, onunla kitab oxumaq, oyun zamanı obyektlərin adını təkrarlamaq, jest və mimikalarla ünsiyyəti gücləndirmək danışıq inkişafına mühüm dəstək verir. Uşaq əvvəlcə təqlid edir, sonra isə öz dilini qurmağa başlayır.
Danışıq gecikməsi bir çox hallarda erkən müdaxilə ilə çox tez şəkildə həll olunur. Əsas odur ki, uşağı müqayisə etmədən, ona təzyiq göstərmədən, sevgi dolu və stimul verən bir mühitlə dəstəkləyəsiniz. Uşaq özünü güvəndə hiss etdikcə danışmaq da onun üçün daha rahat və təbii bir prosesə çevrilir.