Uşağın emosional zəkanını artırmaq düşündüyümüzdən daha sadə, gündəlik vərdişlərlə mümkündür. Əslində EQ – yəni emosional zəka – uşağın öz hisslərini tanıması, başqalarının duyğularını anlaması, münasibətlərdə uyğun davranması və çətin situasiyalarda sakit şəkildə qərar verə bilməsi deməkdir. Bu bacarıqlar tədrislə deyil, gündəlik həyatın içində, valideyn–uşaq münasibətində yavaş-yavaş formalaşır.
Günün adi, sadə anları belə uşağın EQ inkişafı üçün möhtəşəm fürsətlər yaradır. Məsələn, səhər geyinərkən ona “Bugün özünü necə hiss edirsən?” deyə soruşmaq, duyğularını ifadə etməsinə şərait yaradır. Uşaq cavab verə bilməsə belə, siz onun üçün nümunə olursunuz: “Mən bu gün özümü bir az yorğun hiss edirəm, amma günün gözəl keçəcəyinə inanıram.” Belə sadə cümlələr uşağa duyğuların təbii və ifadə oluna bilən bir şey olduğunu öyrədir.
Günün içində duyğulara ad qoymaq da çox təsirlidir. Uşaq əsəbləşəndə “Sən indi məyus oldun, çünki oyuncağın qırıldı, düzdür?” demək hisslərin tanınmasına və idarəsinə ilk addımdır. Uşaq duyğusunun anlaşıldığını gördükdə daha tez sakitləşir və zamanla öz emosiyalarını özü sözlə ifadə etməyi öyrənir.
Oyun zamanı rol dəyişdirmə, kuklalarla dialoq qurdurma, hiss kartları ilə “bu hansı duyğudur?” kimi sadə oyunlar uşağın həm empatiyasını, həm də özünü ifadə bacarığını gücləndirir. Belə fəaliyyətlər uşağın başqasının nə hiss etdiyini düşünməyi təcrübədən keçirməsinə şərait yaradır. Empatiya isə emosional zəkanın əsas təməllərindən biridir.
Hekayə oxumaq da EQ üçün möcüzə yaradır. Oxuduğunuz kitabdakı personajların nə hiss etdiyini uşağa soruşmaq – “Səncə o niyə ağladı?”, “İndi onun ürəyi necə döyünür?” – uşağın duyğusal düşünmə bacarığını genişləndirir. Bu həm dil bacarıqlarını, həm də sosial anlayışı gücləndirir.
Gün ərzində valideynin sakit qalma tərzi də uşağa güclü təsir edir. Uşaq sizi stresli anda belə nəzakətli, dərin nəfəs alaraq danışan biri kimi gördükdə, eyni modeli özü də mənimsəyir. Çünki uşaqlar dinlədiklərindən çox, gördüklərini təqlid edirlər.
Nəhayət, günün sonunda qısa bir emosional yekun da çox faydalıdır. Məsələn, “Bu gün səni ən çox sevindirən şey nə oldu?”, “Səni nələr çətinləşdirdi?” kimi suallar uşağın öz gününə refleksiya etməsinə kömək edir. Bu vərdiş onun həm özünü tanımasını, həm də duyğular üzərində düşünmə bacarığını artırır.
Bu sadə gündəlik addımlar uşağın içindəki emosional kompası tənzimləyir. Hər gün kiçik bir toxunuş – anlayışlı söz, sakincə qurulan dialoq, duyğulara ad vermək, hekayə danışmaq və sevgi dolu bir mühit – bir uşağın sabah daha güclü, empatik və özünü tanıyan bir insan kimi yetişməsinə zəmin yaradır.