Valideyn olmaq həm gözəl, həm də məsuliyyətli bir prosesdir. Amma ən yaxşı niyyətlə edilən davranışlar belə bəzən uşağın psixologiyasına mənfi təsir göstərə bilər. Uşaqla düzgün münasibət qurmaq, onun emosional ehtiyaclarını anlamaq və özünü təhlükəsiz hiss etməsinə şərait yaratmaq çox vacibdir. Təəssüf ki, bir çox valideyn bilmədən bəzi səhvlərə yol verir. Psixoloqların tövsiyələrinə əsasən, gəlin bu səhvləri və onlardan necə qaçmaq lazım olduğunu araşdıraq.
1. Uşağın hisslərini görməzdən gəlmək
Çox vaxt valideynlər “Böyüyəndə keçəcək”, “Heç nə olmayıb” kimi cümlələrlə uşağın hisslərini kiçildir. Bu isə onda anlaşılmadığı hissini yaradır. Psixoloqlar bildirir ki, uşağın hər bir hissi qəbul edilməli və dinlənilməlidir. Sadəcə “Səni başa düşürəm, bu vəziyyət sənə çətin gəlib” demək belə onu rahatladır.
2. Həddindən artıq tənqid etmək
Tənqid uşağın özünə inamını zədələyir. Uşaqlar səhv edə bilərlər – bu onların öyrənmə prosesidir. Hər səhv üçün cəzalandırmaq və ya alçaldıcı sözlər işlətmək, gələcəkdə təşəbbüskarlığın və yaradıcı düşüncənin azalmasına səbəb olur. Əvəzində davranışa fokuslanmaq və konstruktiv geri bildirim vermək lazımdır: “Oyuncaqlarını yığmağın daha yaxşı olardı, gəlin indi birlikdə yığaq.”
3. Digərləri ilə müqayisə etmək
“Bax, qonşunun uşağı necədir, sən də belə ol!” – bu cümlə uşağın özünü dəyərsiz hiss etməsinə gətirib çıxarır. Müqayisə əvəzinə, onun öz nailiyyətlərini qiymətləndirmək, kiçik irəliləyişlərini belə qeyd etmək daha faydalıdır.
4. Sevgi və diqqəti şərtləndirmək
“Dərslərini oxusan, səni sevərəm” kimi cümlələr uşağın düşüncəsində sevgi şərti bir anlayış kimi formalaşır. Bu, onun emosional təhlükəsizlik hissini zəiflədir. Sevgi hər zaman şərtsiz olmalı, uğur isə təşviqlə dəstəklənməlidir.
5. Uşağın fikirlərini nəzərə almamaq
Valideynlər çox zaman qərar verərkən uşağın fikrini soruşmur. Halbuki, bu, onun özünü dəyərli hiss etməsinə və qərarvermə bacarığının inkişafına kömək edir. Yaşı uyğun olan mövzularda fikir mübadiləsi etmək çox önəmlidir.
Psixoloqun tövsiyələri
Uşağı dinləyin, hisslərini adlandırmasına kömək edin.
Cəzadan çox müsbət gücləndirmədən istifadə edin.
Uşağın özünü ifadə etməsinə şərait yaradın.
Müqayisə etməyin, fərdi inkişaf tempini qəbul edin.
Sevginizi söz və davranışlarla daim hiss etdirin.
Valideyn-uşaq münasibətində edilən kiçik səhvlər uzunmüddətli təsirlər yarada bilər. Uşağın emosional ehtiyaclarını anlamaq və hörmətlə yanaşmaq, həm onun, həm də ailənin xoşbəxtliyi üçün əsasdır. Unutmayaq: Sevgi və empatiya düzgün tərbiyənin təməlidir.