Uşağınız qaranlıqdan qorxur? Bu, düşündüyünüz qədər narahatedici olmaya bilər.
Uşaqlar böyüyərkən fərqli mərhələlərdə müxtəlif qorxular yaşayırlar. Bu qorxular əslində onların zehni inkişafının bir hissəsidir.
Qorxu duyğusu uşağı təhlükədən qoruyan instinktdir. Amma bu qorxular həyat keyfiyyətinə təsir etməyə başlayırsa, artıq valideyn dəstəyi vacibdir.
Valideyn olaraq "Niyə bu qədər qorxur?" deməkdənsə, "Bu qorxunun səbəbi nə ola bilər?" sualını vermək daha faydalıdır. Hər qorxunun arxasında bir duyğu və ehtiyac dayanır.
👶 0–2 yaş arası: Həssaslıq dövrü
Bu yaşda səslərdən, yad insanlardan, hətta ana-atanın uzaqlaşmasından qorxu müşahidə oluna bilər. Bu qorxular körpənin təhlükəsizliyə olan ehtiyacından doğur.
Körpə anasını görməyəndə elə bilir ki, o artıq yoxdur. Buna görə də ayrılıq qorxusu yaşaması çox təbiidir.
Bu mərhələdə onu qucaqlamaq, səs tonunuzla rahatlatmaq və gözəgörünən şəkildə yanında olmaq ən təsirli üsuldur. Körpəyə "buradayam" mesajını vermək güvən hissini möhkəmləndirir.
🧒 3–5 yaş arası: təsəvvür gücü canlanır
Bu dövrdə uşağın təsəvvür gücü güclənir və qorxular da bu güclü təxəyyüldən doğur. Qaranlıq, canavarlar, tək qalmaq kimi qorxular bu yaş üçün tipikdir.
Uşaq artıq reallıqla xəyalı ayırd etməyə çalışır, amma hələ tam bacarmır. Bu səbəbdən də xəyali qorxular çox real hiss etdirir.
Uşağın qorxusunu kiçiltmək yerinə, onu dinləmək və “Bunun nə olduğunu mənə izah edə bilərsən?” demək çox dəyərlidir. Uşağın hisslərinə hörmət göstərmək onunla sağlam bağ qurmağa kömək edir.
👧 6–9 yaş arası: Məntiq devrəyə girir
Artıq uşaq müəyyən qədər məntiqi düşünür, amma hələ tam olaraq dünyanı dərk etmir. Bu dövrdə ölümdən, oğrulardan, təbii fəlakətlərdən qorxular yarana bilər.
Bu qorxular reallığa daha yaxın olduğu üçün valideynin izahları daha əhəmiyyətli olur. “Bəli, belə şeylər olur, amma biz səni qorumaq üçün buradayıq” cümləsi uşağı həm məlumatlandırır, həm də rahatladır.
Onunla yaşına uyğun dildə danışmaq, faktları yumşaq şəkildə izah etmək və həddindən artıq qorxu yayan xəbərlərdən uzaq tutmaq vacibdir. Uşaq televiziyada gördüyünü reallıq kimi qəbul edə bilər.
🧑🎓 10 yaş və üzəri: Sosial və akademik qorxular önə çıxır
Bu yaşda uşaq artıq cəmiyyətin bir parçası kimi hiss edir və buna görə ictimai qorxular meydana çıxır. Dərsdən geri qalmaq, dostları tərəfindən qəbul olunmamaq, tənqid edilmək qorxusu yarana bilər.
Burada artıq emosional dəstək və empati əsas rol oynayır. "Mən də sənin yaşlarında belə hisslər keçirmişdim" demək uşağı tək olmadığını hiss etdirir.
Bu yaş qrupunda dinləmək, tənqid etməmək və bərabər həll yolları axtarmaq münasibətləri gücləndirir. Uşağın yanında olduğunuzu hiss etməsi özünə güvənini artırır.
💡 Bəs qorxu probleminə nə zaman müdaxilə etməliyik?
Əgər qorxular gündəlik həyatına ciddi təsir etməyə başlayıbsa, yuxusuna, yeməyinə və sosial əlaqələrinə mane olursa, bu zaman mütəxəssis dəstəyinə ehtiyac ola bilər. Uşaq psixoloqları bu mövzularda həm valideynə, həm uşağa kömək edə bilər.
Qorxular uşağın inkişaf yolunda keçdiyi bir mərhələdir. Doğru yanaşma ilə bu qorxular uşağın güclənməsi üçün fürsətə çevrilə bilər.
Qorxan bir uşağa “qorxma” demək yerinə, onun yanında olmaq, onu anlamaq və hisslərini tanımaq – ən gözəl dəstəkdir.