Valideynlər üçün uşaqlarının davranışlarını izləmək gündəlik həyatın vacib bir hissəsidir. Bəzən uşaqda inadkarlıq, aqressiya, yalvarmaq, qışqırmaq kimi davranışlar müşahidə oluna bilər və bu hallar təbii olaraq narahatlıq yaradır. Amma bu davranışların səbəblərini başa düşmək və onlara düzgün yanaşmaq, problemin öhdəsindən gəlmək üçün əsas addımdır.
👀 Davranış Problemləri Nələrdir?
Davranış problemi dedikdə, uşağın ailədə, məktəbdə və ya ictimai mühitdə sosial qaydalara uyğun olmayan, davamlı və narahatlıq yaradan davranışları nəzərdə tutulur. Bura aid ola bilər:
Davamlı inadkarlıq
Aqressiv davranış (vurmaq, itələmək)
Qışqırmaq, ağlamaqla istədiyini əldə etməyə çalışmaq
Yalan danışmaq
Dərslərə maraqsızlıq
Sosial izolyasiya və ya həddindən artıq diqqət axtarma
🧠 Bu Davranışların Səbəbi Nədir?
Uşaq davranışlarını formalaşdıran çoxsaylı faktorlar var. Əsas səbəblərdən bəziləri:
1. Duyğularını ifadə edə bilməmək
Uşaqlar bəzən necə hiss etdiklərini sözlərlə ifadə edə bilmədikləri üçün davranışları ilə mesaj verməyə çalışırlar.
2. Ailə daxili gərginlik və ya diqqət çatışmazlığı
Evdəki stress, boşanma, diqqətin bölünməsi və ya həddindən artıq sərt/sərbəst valideynlik uşaqda davranış pozuntularına səbəb ola bilər.
3. Qaydaların aydın olmaması
Əgər valideynin qoyduğu qaydalar qeyri-sabitdirsə və hər dəfə fərqli yanaşılırsa, uşaq nəyin doğru, nəyin yanlış olduğunu başa düşməkdə çətinlik çəkir.
4. Psixoloji və ya nevroloji faktorlar
Bəzi uşaqlarda hiperaktivlik, diqqət çatışmazlığı (DEHB), autizm spektr pozuntuları kimi səbəblər də bu davranışlara yol aça bilər.
✅ Doğru Yanaşma Necə Olmalıdır?
1. Qəbul və anlayışla başlamaq
"Bu davranışın arxasında hansı ehtiyac durur?" sualını özünüzə verin. Uşağınızı suçlamaq əvəzinə, səbəbləri anlamağa çalışın.
2. Müsbət davranışlara diqqət yetirin
Uşağın gözəl davranışlarını gördükdə bunu mütləq qeyd edin və təşviq edin. Müsbət gücləndirmə çox təsirlidir.
3. Aydın və sabit qaydalar yaradın
Uşaq üçün qaydaların və sərhədlərin nə olduğunu başa düşmək çox vacibdir. “Bunu edə bilərsən” və “Bunu edə bilməzsən” sərhədləri mütləq və aydın olmalıdır.
4. Nəticələrini izah edin, cəza verməyin
Əgər uşaq nəsə səhv edibsə, cəza verməkdənsə nəticəsini yaşamasına şərait yaradın. Məsələn, oyuncağını başqasının əlindən zorla alıbsa, bir müddət oyuncaqlardan uzaq durmalı olduğunu başa salın.
5. Duyğularını ifadə etməsinə kömək edin
“Yoruldun? Narahatsan? Üzüldün?” kimi suallarla onun özünü ifadə etməsinə şərait yaradın. Bu, davranışın arxasındakı səbəbləri daha tez anlamanıza kömək edəcək.
👩⚕️ Nə Zaman Mütəxəssisə Müraciət Etməli?
Əgər uşaqda bu davranışlar uzun müddət davam edirsə və gündəlik həyatına ciddi təsir edirsə, psixoloq və ya uşaq psixi sağlamlığı üzrə mütəxəssisə müraciət etmək faydalı olar. Erkən müdaxilə böyük fərq yarada bilər.
Uşaqlar özlərini davranışları ilə ifadə edirlər. Aqressiya, inadkarlıq və ya itaətsizlik, çox vaxt "məni anla" çağırışıdır. Valideynlik yalnız qayda qoymaq deyil, eyni zamanda sevgi və anlayışla dinləmə sənətidir.