Hər uşaq riyaziyyat bilə bilər, amma hər uşaq səbr etməyi öyrənə bilmir…
Uşaq tərbiyəsində çox vaxt diqqət dərs nəticələrinə, qiymətlərə, imtahanlara yönəlir. Hansı məktəbdə oxuyur? Neçə alıb? İngilis dili bilirmi? Bu suallar önəmlidir, bəli. Amma həyat yalnız akademik uğurlardan ibarət deyil. Uşaqlar dərs kitablarında yazılmayan, amma həyat üçün vacib olan bacarıqlara da ehtiyac duyurlar.
1. Səhv etmək pis deyil, öyrənmək fürsətidir
Uşaqlar çox vaxt səhv edəndə danlanır və ya utanır. Halbuki səhvlər öyrənmənin ən güclü hissəsidir. Ona öyrədin ki, “səhv etmək” utanc deyil, inkişafın bir hissəsidir.
👉 "Nə öyrəndin?" sualını “Niyə belə etdin?” sualından önə çəkin.
2. Empati qurmaq – başqasını dinləmək qədər dəyərli bacarıqdır
Empati öyrədilmədikdə uşaq yalnız öz mərkəzində böyüyür. Ona deyin:
“Görəsən o, nə hiss edir?”
Bu sual zamanla onu daha şüurlu, anlayışlı və ədalətli bir insana çevirəcək.
3. Xeyirxahlıq, gözəllikdən daha dəyərlidir
Uşağa gözəl geyinməyi, baxımlı olmağı öyrətmək yaxşıdır. Amma ondan da önəmlisi, yaxşı insan olmağıdır. Sadə bir “kömək et”, “paylaş” ya da “təşəkkür et” vərdişi uzun ömürlü dəyər formalaşdırır.
4. “YOX” deməyi bacarmaq, şəxsiyyətin başlanğıcıdır
Uşaqlar bəzən zorla razı salınır, sözə qulaq asmağa məcbur edilir. Halbuki sağlam “yox” demək – öz sərhədlərini qorumaqdır. Bu, gələcəkdə onu istismardan və zərərli münasibətlərdən qoruyacaq.
5. Pul, qiymətdən əvvəl gələn bir məsuliyyətdir
Pulun necə qazanıldığını, necə xərcləndiyini başa salın. Hər şeyi almağın mümkün olmadığını, bəzən gözləmək, bir şeyə dəyər vermək lazım olduğunu balacalıqdan öyrətmək gələcəyin maliyyə savadlı insanını formalaşdırır.
6. Tənbəllik yox, bəzən sadəcə “istirahət ehtiyacı” olur
Uşaq həmişə aktiv, enerjili və dərsə fokuslu ola bilməz. O, robot deyil. Əgər uşaq “heç nə etmək istəmir”sə, bu bəzən emosional və ya zehni yorğunluq siqnalıdır. Onu dinləyin, anlamaya çalışın.
7. Hər insan bənzərsizdir – özünü müqayisə etmə
“Məmməd 5 alıb, sən niyə 4?” cümləsi yerinə:
“Sən özündən bu gün bir az daha yaxşı olmusanmı?” deyin.
Çünki özünü tanıyan uşaq, güclü uşaqdır. Onun məqsədi başqası olmaq deyil – öz potensialını tapmaq olmalıdır.
Həyat dərsləri nə imtahanla yoxlanılır, nə də sertifikatla qiymətləndirilir. Amma uşağın şəxsiyyətinin təməlini məhz bu dərslər təşkil edir. Əgər biz bu bacarıqları öyrətsək, onlar təkcə yaxşı şagird yox, yaxşı insan olacaqlar.
Ən gözəl dərs kitabı – valideynin davranışıdır. Uşaqlar baxır, hiss edir, sorğulayır və təqlid edir. Onların həyat bələdçisi olmaq üçün biz də davamlı öyrənməliyik.