Uşaq tərbiyəsində ən çox rast gəlinən suallardan biri budur:
“Həm sevgi dolu, həm də qayda-qanun olan bir mühit necə qurmaq olar?”
Valideynlər övladlarının sərbəst və xoşbəxt böyüməsini istəyirlər. Amma bu sərbəstlik, əgər sərhədlərlə bəzədilməzsə, uşağın özünü təhlükəsiz hiss etməsinə və sosial uyğunlaşmasına mane ola bilər. Əslində sərhəd və qaydalar uşaq üçün bir cəza deyil – təhlükəsizlik zonasıdır.
Sərhəd və Qayda Anlayışı Necə Formalaşır?
🧠 1. Aydın və davamlı mesajlarla
Uşağın başa düşəcəyi dildə konkret və sadə qaydalar müəyyən olunmalıdır. Məsələn:
❌ “Sən özünü yaxşı aparmırsan.”
✅ “Oyuncaqlarını oynadıqdan sonra yerinə yığmalısan.”
Eyni mesaj hər dəfə dəyişərsə, uşaq çaşqınlıq yaşayacaq və qaydaya əməl etməyəcək.
🧸 2. Qaydalar sevgi içində verilməlidir
Qayda sərt səslə deyildikdə uşaq onu “cəza” kimi qəbul edə bilər. Amma sakit, anlayışlı və sevgi dolu bir tonla deyildikdə, məhəbbət içində qoyulan sərhəd, uşaqda güvən hissi yaradır.
⌛ 3. Məntiqli nəticələr göstərilməlidir
Qaydanın pozulmasının bir nəticəsi olmalıdır, amma bu cəza yox, öyrədici nəticə olmalıdır:
“Əgər yeməyi yemədən dondurma istəsən, bu mümkün deyil. Əvvəl bədəni gücləndirmək lazımdır, sonra şirin yemək olar.”
🧩 4. Yaşa uyğun gözləntilər qoyulmalıdır
2 yaşlı uşaqla 6 yaşlı uşaqdan eyni şəkildə “öz otağını yığmağını” gözləmək real deyil. Qaydalar uşağın yaşına və inkişaf səviyyəsinə uyğun formalaşmalıdır.
🤝 5. Valideynlər qaydalarda həmfikir olmalıdır
Əgər ana “olmaz” deyir, ata “olsun” deyirsə – uşaq nə edəcəyini bilməz. Qaydaların evdə ahəngli və sabit olması uşaqda ardıcıl davranış formalaşdırır.
Qaydalar uşağa nə qazandırır?
Sosial bacarıqlar – başqalarının haqlarına hörmət etməyi öyrənir.
Məsuliyyət – öz davranışlarının nəticələrini dərk edir.
Özünüidarə – istədiyi hər şeyə dərhal çatmamağı qəbul edir.
Güvən hissi – mühitin sabitliyini hiss etdikdə özünü təhlükəsiz hiss edir.
Real Həyatdan Bir Nümunə
Uşağınız hər axşam yatmaq istəmir və “daha oynamaq istəyirəm” deyir.
Yaxşı yanaşma:
🗣️ “Səninlə oynamaq çox xoşdur. Amma indi yatmaq vaxtıdır. Səhər oyananda yenə oynayacağıq. Əgər indi yatmasan, səhər yorğun olacaqsan və bu sənin gününü çətinləşdirəcək.”
Uşaq bu şəkildə həm duyğusu qəbul olunmuş olur, həm də qaydadan kənara çıxmadan yönləndirilir.
💬 Uşağa “hər şeyə icazə vermək” sevgi deyil, “sərhədlərlə qorumaq” əsl sevgidir.
Uşaqlar sərhədsiz bir dünyada azad olmurlar – əksinə, itirilmiş və güvənsiz hiss edirlər. Qaydalar isə onların “daxili kompasını” formalaşdırır.
Uşağınızın sabit, hörmətli və güvənli bir insan olması üçün bu gün sevgi dolu sərhədlər qoyun – sabah sizə təşəkkür edəcək.