Bugünkü dünyada uğurlu və xoşbəxt bir insan olmaq üçün yalnız zəka əmsalı (IQ) kifayət etmir. Ən az onun qədər önəmli olan bir başqa bacarıq var: emosional zəka (EQ).
Emosional zəka, insanın öz duyğularını tanıması, idarə etməsi və başqalarının hisslərini anlaması deməkdir. Bu qabiliyyət uşaqlıqdan formalaşmağa başlayır və valideynlərin rolu bu prosesdə əvəzolunmazdır.
Emosional Zəka Niyə Vacibdir?
Emosional zəka yüksək olan uşaqlar:
Duyğularını daha rahat ifadə edir
Münaqişələri daha sağlam şəkildə həll edir
Daha güclü dostluqlar qurur
Özünə güvəni yüksək olur
Stress və təzyiqlə daha yaxşı başa çıxır
Bu xüsusiyyətlər isə həm məktəb, həm ailə, həm də gələcək həyat üçün güclü təməl yaradır.
Valideynlər Uşaqlarının EQ-nu Necə Gücləndirə Bilər?
💬 1. Duyğuları adlandırmağa kömək edin
Uşağın “Pisəm!” deməsi əslində “Məyusam, çünki istədiyim oyuncağı almadınız” ola bilər. Onun əvəzinə bu duyğunu siz sözlərlə izah edin:
“Sən indi kədərlisən, çünki bu oyuncağı çox istəyirdin. Səni başa düşürəm.”
Bu, həm uşağın özünü ifadə etmə bacarığını artırır, həm də duyğuları ilə daha sağlam şəkildə əlaqə qurmasına yardım edir.
👂 2. Aktiv şəkildə dinləyin
Uşaq danışarkən telefonla oynamayın, “həə” deyib keçməyin. Göz kontakti qurun, başınızı sallayaraq və mimikalarla onu dinlədiyinizi göstərin. Uşaq eşidildiyini hiss etdikcə, özünü daha güvəndə hiss edəcək.
📘 3. Kitab oxuyaraq empati qurmağa təşviq edin
Uşaqlar üçün yazılmış hekayələr çox vaxt müxtəlif duyğuları əks etdirir. Kitab oxuduqdan sonra soruşun:
“Səncə bu personaj niyə ağladı?”, “Əgər sən onun yerində olsaydın, nə hiss edərdin?”
Bu tip suallar uşağın empati bacarığını inkişaf etdirir.
🌧️ 4. Negativ duyğulara da yer verin
Uşağınız ağladıqda və ya qəzəbləndikdə onu “ağlama, qorxma, əsəbiləşmə” deyərək susturmayın. Bu duyğular da normaldır. Onun yerinə:
“Bəzən hamımız əsəbləşirik. Mən də əsəbləşəndə dərin nəfəs alıram. Sən də sınamaq istəyərsən?”
Bu yanaşma duyğuları bastırmaq yox, tanımaq və tənzimləmək vərdişi qazandırır.
🤝 5. Müsbət davranışları gücləndirin
“Dostuna oyuncaq verdiyin üçün çox xoşuma gəldi. Sən çox paylaşmağı bacaran bir uşaqsan!” – bu tip konkret təriflər uşağın davranışlarını müsbət istiqamətə yönəldir və özünəgüvəni artırır.
⏳ 6. Model olun
Uşaq sizə baxaraq öyrənir. Əgər siz stresli anda sakit qalmağı bacarırsınızsa, səhv etdikdə üzr istəyirsinizsə, başqasının hisslərini nəzərə alırsınızsa – uşağınız da bunları mənimsəyəcək.
Emosional Zəkanın Günlük Həyatda Tətbiqi
Aşağıdakı sadə vərdişlər EQ inkişafına gündəlik dəstək verir:
Gün sonunda “Bu gün səni sevindirən nə oldu? Nə səni kədərləndirdi?” deyə soruşun.
Güzgü qarşısında mimikaları göstərərək hissləri tanımaq oyunu oynayın.
“Hisslər bankı” adlı bir künc yaradın – müxtəlif duyğuların şəkilləri və adları ilə uşaq gündəlik hisslərini ora yapışdırsın.
Uşağınızın emosional dünyasına göstərdiyiniz diqqət, onun gələcək həyatı üçün ən böyük sərmayədir.
IQ bir imtahandan keçməyə kömək edə bilər, amma EQ bir ömür boyu sağlam münasibətlər qurmağa, streslə baş etməyə və özünü xoşbəxt hiss etməyə imkan verir.
Onun duyğularına qulaq asın, qəbul edin, öyrədin – çünki duyğular sağlam bir insanın əsas bünövrəsidir.