“Sənin uşaq hələ danışmır? Bizimki o yaşda cümlə qururdu!”
Valideynlər çox zaman bu cür müqayisələrlə qarşılaşır və narahatlıq keçirirlər. Amma gəlin unutmayaq: hər bir uşaq öz inkişaf sürətinə malikdir. Nitq gecikməsi ciddi bir məsələ ola bilər, lakin əksər hallarda vaxtında müdaxilə və düzgün yanaşma ilə bu çətinliklər aşılır.
🔍 Nitq Gecikməsi Nədir?
Nitq gecikməsi – uşağın yaşı ilə müqayisədə nitq bacarığının zəif olması və ya danışıq inkişafında geriləməsi halıdır. Bu, sadəcə söz deməmək deyil; həm də anlama, cavab vermə, ardıcıl danışıq qurmaq kimi bacarıqlarda çətinlik şəklində özünü göstərə bilər.
🧠 Nitq Gecikməsinin Əsas Səbəbləri
Nitq gecikməsi bir neçə fərqli amildən qaynaqlana bilər. Ən çox rast gəlinən səbəblər bunlardır:
Eşitmə Problemləri
Qulaq infeksiyaları və ya doğuşdan gəlmə eşitmə zəifliyi uşağın səsləri düzgün eşidə bilməməsinə səbəb ola bilər.
Ətraf Mühitin Zəifliyi
Uşaqla az danışılması, ekran qarşısında çox vaxt keçirməsi nitq inkişafını ləngidə bilər.
Nevroloji və Genetik Amillər
Autizm spektr pozuntuları, Daun sindromu kimi vəziyyətlərdə nitq inkişafı gecikə bilər.
İki və ya daha çox dildə böyümək
Bu, daimi nitq ləngiməsi yaratmasa da, müvəqqəti olaraq danışıq başlanğıcını gecikdirə bilər.
Psixoloji Faktorlar
Travma, valideyn ayrılığı və ya emosional gərginlik də uşağın danışıq ehtiyacını azalda bilər.
🏠 Evdə Edilə Biləcək Dəstək Yolları
Əgər uşaqda nitq gecikməsi varsa, evdə kiçik dəyişikliklərlə böyük irəliləyişlər əldə etmək mümkündür. Budur bəzi praktik tövsiyələr:
📚 1. Daimi danışın və izah edin
Hər bir fəaliyyəti uşağa izah edin:
“İndi alma yuyuram. Alma qırmızıdır. Götürürəm və dilimləyirəm.”
Bu, həm söz ehtiyatını artırır, həm də ardıcıllığı öyrədir.
🎶 2. Uşaq mahnıları və ritmik oyunlar
Sadə, təkrar olunan uşaq mahnıları uşağın səs və sözləri yadda saxlamasını asanlaşdırır.
📖 3. Birlikdə kitab oxuyun
Şəkilli, sadə mətnli kitablar seçin. Hər səhnə üzərində dayanaraq suallar verin:
“Bu nədir?”, “Pişik nə edir?”
🧸 4. Ekran zamanını minimuma endirin
TV və planşetlər passiv dinləmə yaradır. Onun əvəzinə real insanla ünsiyyət qurması daha faydalıdır.
🗣️ 5. Səbirli olun və təkrar edin
Uşaq bir söz deməyə çalışdıqda, onu düzəltmək yerinə düzgün formada təkrarlayın. Məsələn:
Uşaq: “Ato!”
Siz: “Bəli, bu avtomobildir.”
👂 6. Onu dinləyin və təşviq edin
Hər cəhdinə müsbət reaksiya verin. Danışmasa belə, baxışları, mimikaları və səsləri ilə ünsiyyət qurmağa çalışır – bu, danışıqlarının başlanğıcıdır.
📅 Nə Zaman Mütəxəssisə Müraciət Etməli?
Əgər uşağınız:
18 ayına qədər heç bir söz demirsə
2 yaşında 2 sözlü ifadələr qurmursa
Yaşıdları ilə ünsiyyətə maraq göstərmirsə
Çox vaxt səslərə reaksiya vermirsə
... bu zaman mütəxəssis dəstəyi almaq faydalı olar. Loqoped, uşaq psixoloqu və ya pediatr bu məsələdə sizə bələdçilik edə bilər.
💬 Nəticə: Nitq təkcə danışmaq deyil, əlaqə qurmaqdır
Uşağın ilk kəlməsi – "ana", "ata", ya da sadəcə "ba" – sadəcə bir söz deyil, bir körpünün başlanğıcıdır. Bu körpünü sevgi, səbir və anlayışla qurmaq sizin əlinizdədir. Unutmayın, hər uşağın çiçəkləmə vaxtı fərqlidir. Amma düzgün şəraitdə hər biri çiçəkləyər. 🌼