Uşaqlar duyğularını böyüklər qədər açıq şəkildə ifadə edə bilmirlər. Bəzən əsəbiləşdikdə, inciyəndə və ya kədərləndikdə bunu ağlamaq, inadkarlıq etmək və ya susmaqla göstərə bilərlər. Valideyn olaraq onların hisslərini doğru anlamaq və onlara düzgün yanaşmaq, sağlam emosional inkişafın əsasını qoyur.
Bəs övladınızın duyğularını daha yaxşı necə anlaya və ona necə dəstək ola bilərsiniz? Psixoloqların tövsiyələrini sizə təqdim edirik.
1. Uşağın Hisslərini Görməzlikdən Gəlməyin, Onları Qəbul Edin
Bəzi valideynlər uşaqların hisslərini əhəmiyyətsiz hesab edərək, “Bunda nə var ki?”, “Sən niyə belə xırda şeylərə görə ağlayırsan?” kimi ifadələr işlədirlər. Amma bu, uşağın duyğularını daha da gücləndirə və onun özünü anlaşılmaz hiss etməsinə səbəb ola bilər.
✅ Uşağın hisslərini ciddiyə alın və onu dinlədiyinizi göstərin.
✅ Onun emosiyalarını adlandırmasına kömək edin: “Sən hazırda kədərlisən, düzdür?”
✅ “Sən ağlamamalısan” əvəzinə, “Görürəm ki, bu sənə çətin gəlir” kimi ifadələr işlədin.
📌 Məsələn: Əgər uşaq oyuncağı itirdiyi üçün ağlayırsa, "Niyə belə şeyə görə narahat olursan?" demək əvəzinə, "Sən oyuncağını çox sevirdin və onu itirdiyin üçün kədərlənirsən. Bu, tamamilə normaldır" deyə yanaşın.
2. Hisslərini İfadə Etməyə Şərait Yaradın
Uşaqlar bəzən nə hiss etdiklərini başa düşmürlər və bunu sözlərlə ifadə etməkdə çətinlik çəkirlər. Onlara emosiyalarını sərbəst şəkildə göstərmək üçün imkan yaradın.
✅ Duyğularını izah etməsi üçün suallar verin: “Səncə, niyə belə hiss edirsən?”
✅ Hisslərini çəkməyə və ya hekayə danışmağa təşviq edin.
✅ Günlük aparmaq və ya kiçik rol oyunları oynamaq duyğularını ifadə etməyə kömək edə bilər.
📌 Məsələn: Uşaq bir hadisə barədə danışmaqda çətinlik çəkirsə, ona kağız və qələm verərək, hiss etdiyi şeyləri çəkməsini istəyə bilərsiniz.
3. Uşağınızın Emosiyalarını Yönləndirməsinə Kömək Edin
Bəzi uşaqlar qəzəb, kədər və ya narahatlıq kimi duyğuları idarə etməkdə çətinlik çəkirlər. Onlara bu emosiyalarla sağlam şəkildə baş etməyi öyrətmək vacibdir.
✅ Dərin nəfəs alma və sakitləşmə texnikalarını öyrədin.
✅ Onlara hisslərini sözlərlə ifadə etməyi göstərin (“Mən qəzəbləndim, çünki…”).
✅ Stress anlarında sakit və anlayışlı olun.
📌 Məsələn: Əgər uşaq əsəbi olduqda qışqırırsa, ona “Sən indi çox əsəbisən, amma gəlin, bu hissi daha sakit şəkildə ifadə etməyə çalışaq. Dərin nəfəs alaq və birlikdə düşünək” deyə yönləndirə bilərsiniz.
4. Onun Emosional Təhlükəsizlik Hissini Gücləndirin
Uşaqların öz hisslərini rahat ifadə etməsi üçün valideynləri ilə güvənli münasibət qurması vacibdir. Əgər uşaq cəzalandırılmaq və ya danlanmaq qorxusu ilə hisslərini gizlədirsə, bu, gələcəkdə emosional problemlərə səbəb ola bilər.
✅ Onun duyğularını ifadə etməsi üçün təhlükəsiz mühit yaradın.
✅ Hisslərini ifadə etdikdə onu cəzalandırmayın və ya məzəmmət etməyin.
✅ Ona sevginizin şərtsiz olduğunu hiss etdirin.
📌 Məsələn: "Nə hiss etsən də, mən həmişə sənin yanındayam. Sənə kömək etmək istəyirəm, ona görə də mənimlə bölüşə bilərsən."
5. Uşağınızın Hisslərini Normal Olduğunu Bildirin
Bəzi valideynlər uşaqların neqativ hisslərini yanlış hesab edir və onları "böyüklər kimi davranmağa" məcbur edirlər. Halbuki bütün emosiyalar – istər qəzəb, istər kədər, istərsə də qorxu – təbii və lazımlıdır.
✅ “Hər kəs bəzən qorxur, narahat olur və ya kədərlənir” mesajını verin.
✅ Öz hisslərinizi bölüşərək onun da duyğularını normallaşdırın.
✅ Hisslərini qəbul etməsini öyrədin, amma neqativ davranışları düzgün yönləndirin.
📌 Məsələn: "Mən də uşaq olanda bəzən qorxurdum. Amma sonradan anladım ki, qorxu keçicidir və biz onunla mübarizə apara bilərik."
6. Ona Müsbət Duyğularını Gücləndirməyə Kömək Edin
Uşaqlar yalnız neqativ hissləri deyil, müsbət duyğuları da ifadə etməyi öyrənməlidirlər. Xoşbəxtlik, minnətdarlıq, sevgi və həyəcan kimi hisslərin də dəyərli olduğunu onlara göstərmək vacibdir.
✅ Günün sonunda bir-birinizə xoşbəxt anlarınızı danışın.
✅ Kiçik müvəffəqiyyətlərini qeyd edin və onu tərifləyin.
✅ Birlikdə şükranlıq vərdişi yaradın (məsələn, hər axşam 3 gözəl şeyi qeyd edin).
📌 Məsələn: "Bugün səni ən çox sevindirən nə oldu? Mən çox xoşbəxt oldum ki, biz birlikdə vaxt keçirdik!"
7. Uşağınızın Hisslərinə Hörmət Edin, Amma Hər Davranışı Qəbul Etməyin
Uşaqların hisslərinə hörmət etmək vacibdir, lakin onların neqativ emosiyalarını idarə etmədən davranmalarına icazə vermək doğru deyil.
✅ Hisslərini anlayın, amma düzgün yanaşmanı öyrədin.
✅ Qəzəbləndikdə və ya inciyəndə düzgün ünsiyyət üsulları göstərin.
✅ Alternativ davranışlar təqdim edin: “Sən inciyibsən, amma qışqırmaq əvəzinə bunu necə izah edə bilərik?”
📌 Məsələn: Əgər uşaq əsəbini qışqıraraq göstərirsə, "Başa düşürəm ki, sən qəzəblisən, amma biz bu haqda sakit danışaraq da həll tapa bilərik" deyərək onu yönləndirin.
Nəticə
Uşaqların hisslərini doğru anlamaq və onlara dəstək olmaq, onların sağlam emosional inkişafı üçün əsas şərtlərdən biridir. Səbirli olmaq, onları dinləmək və duyğularını ifadə etmələri üçün mühit yaratmaq, güvənli bir ailə atmosferinin formalaşmasına kömək edəcək.
📌 Siz övladınızın hisslərini daha yaxşı anlamaq üçün hansı üsulları istifadə edirsiniz? Fikirlərinizi bizimlə bölüşün! 😊