Uşaqlar müxtəlif yaş dövrlərində fərqli qorxular və həyəcan hissləri ilə qarşılaşırlar. Qaranlıqdan qorxmaq, yeni bir mühitə adaptasiya ola bilməmək, ayrılıq həyəcanı və ya məktəbə getməkdən çəkinmək onların böyümə prosesinin təbii bir hissəsidir. Amma bəzən bu qorxular uşağın gündəlik həyatına və psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir edə bilər.
1. Uşağın Qorxusunu Ciddiyə Alın
Bəzi valideynlər uşaqların qorxularını kiçik görərək, “Bunda nə var ki?”, “Böyüyəndə keçib gedəcək” kimi ifadələr işlədirlər. Amma psixoloqlar bildirirlər ki, uşağın qorxusunu inkar etmək əvəzinə, onu anlamaq və dəstək vermək daha doğrudur.
✅ Uşağın qorxusuna hörmət edin.
✅ Onu dinləyin və hisslərini ifadə etməsinə icazə verin.
✅ “Sən qorxmamalısan” demək əvəzinə, “Mən başa düşürəm ki, bu səni narahat edir” kimi ifadələrdən istifadə edin.
📌 Məsələn: Əgər uşaq qaranlıqdan qorxursa, “Qaranlıq heç də qorxulu deyil” demək əvəzinə, “Sən qaranlıqda özünü narahat hiss edirsən, elə deyil? Gəlin, bunun üçün nə edə bilərik?” deyə yanaşın.
2. Qorxunu Danışaraq və Oyuna Çevirərək Aşın
Uşaqlar üçün qorxularını sözlə ifadə etmək və ya onları bir oyun formasına salmaq qorxunun idarə olunmasını asanlaşdırır.
✅ Qorxuları haqqında açıq şəkildə danışmasına şərait yaradın.
✅ Qorxularını şəkillərlə ifadə etməsinə kömək edin (məsələn, onu narahat edən şeyi çəkməsini istəyin).
✅ Qorxularını dramatik oyunlara çevirin və birlikdə həll yolları axtarın.
📌 Məsələn: Əgər uşaq canavardan qorxursa, birlikdə bir hekayə yaradaraq canavarın dost olduğu və uşağa kömək etdiyi bir ssenari qurun.
3. Həyəcanı Azaltmaq Üçün Rahatlaşdırıcı Texnikalardan İstifadə Edin
Bəzi uşaqlar stress və həyəcanı idarə etməkdə çətinlik çəkirlər. Onlara həyəcanlarını azaltmaq üçün sadə rahatlaşdırıcı texnikalar öyrətmək faydalı ola bilər.
✅ Dərin nəfəs alma texnikalarını öyrədin.
✅ Musiqi, nağıl və ya meditasiya kimi sakitləşdirici fəaliyyətlərə yönləndirin.
✅ Fiziki fəaliyyətlərə təşviq edin (idman, rəqs və ya açıq havada oyunlar).
📌 Məsələn: "Sənə bir sirr verim? Əgər qorxulu hiss gəlsə, dərin nəfəs alıb 5-ə qədər saya bilərsən. Sonra nəfəsini buraxanda həyəcan da çıxıb gedəcək!"
4. Ayrılıq Həyəcanını Minimuma Endirin
Bəzi uşaqlar valideynlərindən ayrılmaqda çətinlik çəkirlər, xüsusilə də bağçaya və ya məktəbə yeni başlayanda. Bu zaman onların ayrılığa tədricən öyrəşməsi vacibdir.
✅ Qısa ayrılıqlarla başlayın və tədricən müddəti artırın.
✅ Ayrılarkən ona kiçik bir əşya verin ki, sizi yanında hiss etsin (məsələn, sizin qoxunuz olan bir şarf və ya oyuncaq).
✅ Hər zaman ayrılığın müvəqqəti olduğunu vurğulayın və nə zaman qayıdacağınızı izah edin.
📌 Məsələn: “Sən bağçadaykən mən işlərimi görəcəm, amma günün sonunda səni götürəcəm və birlikdə sevdiyin oyunu oynayacağıq.”
5. Qorxu və Həyəcanı Yaxşı Nümunələrlə Aşılamağa Kömək Edin
Uşaqlar ətraf mühiti müşahidə edərək öyrənirlər. Əgər valideynlər öz qorxularını idarə edə bilirlərsə, uşaqlar da bunu nümunə götürəcəklər.
✅ Sakit və inamlı danışın.
✅ Öyrədici nağıllar və hekayələr oxuyun.
✅ Öz qorxularınızı necə aşdığınızı onlarla paylaşın.
📌 Məsələn: "Mən də uşaq olanda qaranlıqdan qorxurdum. Amma sonra gördüm ki, qaranlıq sadəcə işığın olmadığı bir yerdir və mənim düşündüyüm qədər qorxulu deyilmiş."
6. Uşağa Qorxu ilə Mübarizə Apara Biləcəyini Öyrədin
Uşaqlara qorxu ilə mübarizə aparmaq üçün güclü olduqlarını xatırlatmaq lazımdır. Onların kiçik addımlarla öz qorxularını aşmalarına kömək edin.
✅ Qorxusu ilə üzləşməsi üçün kiçik və mərhələli addımlar atmasına şərait yaradın.
✅ Onun cəsarətli addımlarını mükafatlandırın və tərifləyin.
✅ “Sən güclüsən və bunu bacaracaqsan” mesajını verin.
📌 Məsələn: Əgər uşaq qaranlıq otağa girməkdən qorxursa, əvvəlcə qapısı açıq şəkildə qısa müddət o otaqda qalmasını istəyin. Daha sonra tədricən işığı azaltmaqla onu rahatlaşdırın.
7. Peşəkar Dəstəkdən İstifadə Edin
Bəzi hallarda qorxu və həyəcan uşağın həyatına ciddi şəkildə təsir edə bilər. Əgər qorxular uzun müddət davam edirsə və uşağın gündəlik həyatını məhdudlaşdırırsa, mütəxəssis köməyi almaq vacibdir.
✅ Psixoloq və ya uşaq terapevtinə müraciət edin.
✅ Uşağın duyğularını ifadə etməsinə dəstək olmaq üçün mütəxəssis tövsiyələrindən istifadə edin.
✅ Rahatlaşdırıcı metodları tətbiq edərək mütəxəssisin verdiyi tapşırıqları yerinə yetirin.
📌 Məsələn: Əgər uşaq insanlarla ünsiyyətdən çəkinir və bu vəziyyət uzun müddət davam edirsə, bir uşaq psixoloqu ilə görüşmək faydalı ola bilər.
Nəticə
Uşaqların qorxuları və həyəcanları onların psixoloji inkişafının bir hissəsidir. Əsas məsələ, onlara bu hissləri tanımaq, idarə etmək və aradan qaldırmaq üçün düzgün dəstək verməkdir. Səbirli olmaq, onları dinləmək və müsbət yanaşmaq qorxularının öhdəsindən gəlmələrinə kömək edəcək.
📌 Siz övladınızın qorxularını azaltmaq üçün hansı üsulları sınamısınız? Şərhlərdə fikirlərinizi bizimlə bölüşün! 😊