Bir çox valideyn üçün ilk “ana” və ya “ata” sözünü eşitmək həyəcanla gözlənilən bir andır. Amma bəzən bu gözlənilən sözlər gecikə bilər və valideynlər narahat olmağa başlayar. “Görəsən, hər şey qaydasındadır?” “Digər uşaqlar artıq danışır, bəs bizimki niyə hələ yox?” – kimi suallar ağlınızı məşğul edirsə, tək deyilsiniz.
📌 Danışıq Gecikməsi Nədir?
Danışıq gecikməsi – uşağın yaşına uyğun olaraq söz ehtiyatı, cümlə qurma və ya nitq səviyyəsinin yaşıdlarına nisbətən geri qalmasıdır. Bu, həm nitqin ifadəsi (sözlərlə danışmaq), həm də qavranılması (başqasının dediyini anlamaq) baxımından özünü göstərə bilər.
📅 Uşaqlar Danışmağa Nə Zaman Başlamalıdır?
Hər uşaq fərqli inkişaf edir, amma ümumi olaraq gözlənilən mərhələlər belədir:
👶 6 ay – Səslər çıxarma, cingildəmək
🍼 12 ay – “Ana”, “ata” kimi sadə sözlər
👧 18 ay – Təxminən 10-20 söz
🧒 24 ay – Təxminən 50+ söz, 2 sözlü sadə cümlələr (“su ver”, “ana gəl”)
🧠 3 yaş – Sadə sualları cavablandırmaq, daha uzun cümlələr qurmaq
Əgər uşaq bu mərhələləri 2-3 ay və ya daha çox gecikmə ilə keçirirsə, bu artıq danışıq gecikməsi ola bilər.
🧭 Danışıq Gecikməsinin Səbəbləri Nələr Ola Bilər?
🔹 Eşitmə problemləri
Uşaq eşitmirsə, danışmağı da öyrənə bilməz. Tez-tez qulaq infeksiyası keçirən uşaqlarda eşitmə itkisi müşahidə oluna bilər.
🔹 İkili dil mühiti
Evdə bir neçə dildə danışılırsa, bu gecikmə deyil, adaptasiya müddəti ola bilər. Uşaq hər iki dili ayırmağa və öyrənməyə çalışır.
🔹 Genetik meyillilik
Əgər ailədə danışıq gecikməsi yaşayan biri varsa, uşaqda da oxşar meyillər ola bilər.
🔹 İnkişaf geriliyi və ya nevroloji faktorlar
Autizm spektr pozuntusu, inkişaf geriliyi və ya digər nevroloji səbəblər də danışıqda gecikməyə yol aça bilər.
🔹 Yetərli stimullaşdırma olmaması
Uşağa tez-tez oxunmursa, onunla söhbət aparılmırsa, ekran qarşısında çox qalırsa – danışma ehtiyacı və motivasiyası azalır.
🧐 Narahat Olmalıyam?
Bu sualın cavabı uşağın digər inkişaf sahələrində necə olduğuna bağlıdır.
Əgər:
Sizi başa düşürsə
İstəklərini jestlərlə ifadə edirsə
Gözü ilə izləyir, sosial qarşılıqlı əlaqəyə girirsə
Oyun oynayır, diqqətini cəmləyə bilirsə
bu, sadəcə gecikmiş danışıq ola bilər. Amma eyni zamanda sosial qarşılıqlı əlaqədə çətinlik, təkrar hərəkətlər, ad çəkməyə reaksiya verməmək kimi əlamətlər varsa, mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir.
👩⚕️ Nə Zaman Mütəxəssisə Müraciət Etməliyəm?
18 ayda heç bir söz demirsə
24 ayda 2 sözlü cümlələr qurmursa
3 yaşda cümlələri başa düşülmürsə
Adına reaksiya vermirsə
Sizinlə göz təması qurmaqdan çəkinirsə
Bu hallarda uşaq inkişafı üzrə pediatr, loqoped və ya uşaq psixoloqu ilə görüşmək tövsiyə olunur.
👩👦 Valideyn olaraq nə edə bilərsiz?
📚 Oxuyun və danışın
Hər gün uşağınıza kitab oxuyun. Söhbət edin, ətrafı izah edin, şəkilləri göstərib adlandırın.
⏸️ Ekran vaxtını azaldın
2 yaşdan kiçik uşaqlar üçün ekran istifadəsi tövsiyə edilmir. Səssiz ekran zamanı danışıq bacarığı zəifləyir.
🧸 Oynayın
Rol oyunları, fiqurlarla danışdırmalı oyunlar – uşağın təxəyyülünü və söz ehtiyatını artırır.
🗣️ Geri təkrar və genişlətmə
Uşaq “top” deyirsə, siz “Bəli, bu qırmızı topdur!” deyərək sözünü təkrar edib cümlə qurun.
Danışıq gecikməsi bəzən sadəcə fərdi inkişaf xüsusiyyətidir, bəzən isə daha dərindən araşdırılmalı bir əlamətdir. Əsas odur ki, valideyn olaraq nə çox narahat olun, nə də göz ardı edin. Erkən müdaxilə və doğru istiqamətləndirmə ilə çox şey dəyişə bilər.
Əgər narahatsınızsa, “Gözləyək, keçər” deməyin. Araşdırın, müşahidə edin və ehtiyac varsa dəstək alın. Uşağınızın səsi gec də gəlsə, dəyərli olacaq – sadəcə onun ritminə qulaq asın. 🎵