Uşağınız qışqırdı, oyuncağını yerə çırpdı və ya sizi itələdi...
Bu hal sizi qorxutdu? Özünüzə “uşağım aqressivləşir?” deyə sual verdiniz?
Əslində bu davranışlar düşündüyünüz qədər təhlükəli deyil. Əksinə, bu qəzəb bir siqnaldır – uşağın içində baş verən emosional qarışıqlığın xəbərçisidir.
Uşaq qəzəblənəndə çox vaxt ətraf mühitə və ya sizə qarşı çıxmır.
O, sadəcə özünü ifadə edə bilmədiyi üçün bədəni və davranışları danışmağa başlayır.
Uşağın dili hələ formalaşmamış ola bilər, amma emosiyaları tam gücü ilə yaşayır. Və bu emosiyaları idarə etməyi hələ öyrənməyib. Odur ki, qəzəb – daxili bir “kömək et!” çağırışıdır.
🧠 Niyə uşaqlar qəzəblənir? – Əsas səbəblər
Sərhədləri anlayır, amma idarə edə bilmir:
Uşaqlar nəyi edə biləcəyini öyrəndikcə, “olmaz”larla qarşılaşırlar. Bu, daxili konfliktə səbəb ola bilər.
Diqqət və qəbul görmək istəyir:
Bəzən qəzəbli davranış sadəcə “məni duyun” mesajıdır. Özünü göstərmək, eşidilmək ehtiyacı bu formada üzə çıxır.
Qorxu və çaşqınlıq:
Yeni vəziyyətlər, gözlənilməz dəyişiklər və ya narahat edən hadisələr qəzəbə çevrilə bilər.
Yorğunluq və aclıq:
Bəzən bioloji ehtiyaclar qarşılanmayanda uşaq bunu emosional partlayışla göstərir.
🧘♀️ Valideyn kimi necə reaksiya verməli?
❌ Sakit qalmaq çətin olsa da, ən önəmli addımdır.
Çünki siz sakit qaldıqca, uşaq da öz duyğularının qorxulu olmadığını öyrənir.
✅ Əvvəlcə duyğunu adlandırın:
“Görürəm ki, çox əsəbləşmisən...” – bu cümlə uşağa “hissin keçərlidir və səni anlayıram” mesajı verir.
✅ Qəzəbin səbəbini birlikdə araşdırın:
“Bunu belə istəmədin deyə əsəbləşdin, düzdür?” – bu şəkildə uşaq həm özünü ifadə etməyi, həm də səbəb-nəticə qurmağı öyrənir.
✅ Əvəzləyici ifadə yolları təklif edin:
“Əsəbləşəndə qışqırmaq yerinə nə edə bilərik?” – məsələn, rəsm çəkmək, danışmaq, nəfəs alma oyunu…
Unutmayaq ki, qəzəb hissi pis deyil – sadəcə necə idarə olunacağını bilməyə ehtiyac var.
Əgər valideyn bu anlarda uşağa “sən pis uşaqsan” mesajı yox, “səni anlayıram və yanındayam” mesajı verərsə, uşaq tədricən bu hisslərlə necə baş etməyi öyrənəcək.
Qəzəb – aradan qaldırılmalı yox, dinlənilməli bir siqnaldır.
Uşağın səsi bəzən qışqırıqla, bəzən göz yaşlarıyla gəlir. Amma hər halda o bizə “məni anla” deyir.
Uşaq qəzəblənəndə bu, sizin tərbiyənizin uğursuzluğu deyil.
Bu, sadəcə onun emosional inkişaf yolunda bir addımdır.
Əgər biz o anlarda onu cəzalandırmaq yerinə yanında olmağı seçsək, uşağımızın təkcə davranışlarını yox, özünü də sağaltmış olarıq.